We zijn halverwege: waar staan we en hoe nu verder?

Vandaag bespreken we de uitwerking van de Midterm Review (MTR), gekoppeld aan de Perspectiefnota. Een goed moment om zowel terug- als vooruit te blikken, immers: we zitten halverwege de bestuursperiode.

Bij de bespreking van de eerste Perspectiefnota deze periode heeft de PvdA aangegeven dat we als provincie vooral wendbaar moeten zijn. Als er één woord is dat onze bestuursstijl ook komend jaar zou moeten weergeven dan is het datzelfde woord. Wendbaar.

Het coronavirus had — en heeft — veel invloed op de gezondheid van talloze Gelderlanders en dat zal ook nog wel even zo blijven. We moeten niet de illusie hebben dat met een hoge vaccinatiegraad en een lage IC-bezetting de invloed van het virus op onze samenleving verdwenen zal zijn. We hebben sectoren in onze provincie die nog lang geraakt zullen blijven door deze crisis: denk bijvoorbeeld aan de toeristische en culturele sector. Dat de provincie nu de succesvolle aanpak omtrent COVID-19 afsluit na een investering van €60 miljoen en weer overgaat tot de reguliere uitgaven vind de PvdA wel terecht.

“Het coronavirus had — en heeft — veel invloed op de gezondheid van talloze Gelderlanders en dat zal ook nog wel even zo blijven.”

We vinden dit dan ook een moment om stil te staan bij de stand van zaken rondom andere crises waar we sinds de start van deze bestuursperiode mee geconfronteerd zijn: het klimaat, stikstof, droogte en ook de tweedeling. Onze indruk is dat deze crises alleen maar heviger zijn geworden tijdens de coronacrisis. We zullen dus vol aan de bak moeten blijven op deze onderwerpen.

Wonen

Het woningtekort is nog nooit zo groot geweest. Gedeputeerde Peter Kerris kan plannen maken wat hij wil, maar tot het daadwerkelijk uitreiken van huissleutels komt het veel te weinig. Er moeten keuzes worden gemaakt. Keuzes die misschien niet altijd even leuk en populair zijn. Voor de PvdA staat de opgave nu voorop. We kunnen het niet toestaan dat het aantal dak- en thuislozen in onze provincie blijft stijgen. We moeten op creatieve manieren op de korte en op de lange termijn de woningnood te lijf gaan. Beleid dat zich richt op het beter benutten van de vierkante meters, het versnellen van procedures of het tijdelijk opvullen van braakliggende terreinen met units om in te wonen kunnen op de korte termijn helpen.

“Tot het daadwerkelijk uitreiken van huissleutels komt het veel te weinig.”

Op de lange termijn moeten we beter nadenken hoe de woningvoorraad aansluit op de demografische veranderingen en hoe wij de wijken van de toekomst zo goed mogelijk samen laten gaan met de uitdagingen rond het klimaat en leefbaarheid.

Maatschappelijke gegevenheden, zoals grootschalige verhuisbewegingen van het westen des lands richting ons oosten, kunnen we niet tegenhouden. Het is wat ons betreft dan ook aan te moedigen dat de gedeputeerde aan Den Haag heeft aangegeven de benodigde woningen te willen bouwen, mits dit gepaard gaat met de benodigde middelen. Het is voor de PvdA wel van belang dat ons Gelderland niet een pendeloord wordt van mensen die in de Randstad hun toegevoegde waarde leveren.

Werken

Bij de vorige Perspectiefnota leefden we in een tijd dat alle economen voorspelden dat we in een diepe recessie zouden belanden. De vraag was niet zozeer óf, maar vooral volgens welke letter deze recessie zou gaan plaatsvinden. Nu blijkt dat juist door door het fors ondersteunen van de economie door de overheid de recessie mee lijkt te vallen en maken we ons op voor een opbloeiende economie.

Deskundigen adviseren dat we ons als overheid niet langer uit de crisis zouden moeten investeren. Wij vragen de gedeputeerde dan ook: wat betekent dit voor met name het economische beleid van Gelderland? Gaan we het een tandje minder doen met de LTI? Gaan we OOSTNL vragen om minder middelen in te zetten? Maar blijven we ook inzetten op het MKB en familiebedrijven?

Dat het onverwacht goed gaat met de economie is mooi, maar voor zij die geen werk hebben en niet in een koopwoning wonen zijn het barre tijden. We moeten ervoor blijven zorgen dat de kans op werk toeneemt. Dat we zorgen voor voldoende stageplaatsen bij bedrijven en organisaties, maar ook binnen ons eigen Huis der Provincie. We zijn blij met de eerdere toezegging van de gedeputeerde dat de stageplaatsen voor statushouders in dit Huis zullen blijven. De PvdA vindt het belangrijk dat alle mensen in deze tijd mee kunnen doen. Zo zien we bijvoorbeeld veel in het stimuleren van programma’s voor het terugdringen van laaggeletterdheid in combinatie met ons beleid Onderwijs en Arbeidsmarkt.

“De PvdA vindt het belangrijk dat alle mensen in deze tijd mee kunnen doen.”

Maar zorg wel voor voldoende wendbaarheid op de arbeidsmarkt via dit beleid. Er is een tekort aan loopbaanadviseurs, machinemonteurs en verpleegkundigen. Om maar een paar voorbeelden te noemen. Kijk over sectoren heen en voorkom dat mensen in de coulissen van de arbeidsmarkt moeten blijven staan. Alles om maar tweedeling tegen te gaan en iedereen mee te laten doen.

Gezonde leefomgeving

De weg naar het herstel van natuur is lang. Gelukkig is Gelderland goed op weg. We hebben te maken met de wet van de remmende voorsprong. Er is een start gemaakt met diverse stikstofbanken, het openstellen van extern salderen en ook de regeling voor de opkoop van kalvermesterijen lijkt aan te slaan en een bijdrage te leveren aan stikstofreductie. Wel moet dit goed en snel worden uitgevoerd. Hebben we hier wel voldoende middelen en menskracht voor?

We zetten stappen in het verbeteren van de gezonde leefomgeving rond Airport Teuge. De PvdA zou graag willen zien dat dezelfde noodzaak om hinder te verminderen ook wordt gevoeld wordt op allerlei andere plaatsen, zoals bij de papierfabriek in Renkum, bij de Ellecomsedijk/N348 en in Zaltbommel waar mensen zich onveilig voelen in de buurt van de chemische fabriek Sachem.

Sturing en middelen

Naast onze speerpunten wonen, werken en een gezonde leefomgeving kijken we ook naar de sturing en middelen. Qua sturing zijn we nog steeds een groot voorstander van integraal programmeren: opgaven moeten we in samenhang aanpakken, niet sectorgewijs. Wanneer het om sturing gaat zien we ook een woud aan regionale samenwerkingen ontstaan op tal van vlakken. Wonen, zorg, economie en jeugd bijvoorbeeld. En dit allemaal in de tussenruimte van het openbaar bestuurs zonder feitelijke democratische legitimiteit van de bestuurders. Immers: zij zijn niet door onze inwoners gekozen. Dat begint voor ons te wringen. De PvdA vindt het een goed idee om hier toch nog eens goed naar te kijken. Moeten wij als provincie wellicht meer kaders meegeven als we deelnemen aan deze tussenlagen, ook ten aanzien van democratische legitimiteit, participatie en verantwoording? Juist om te voorkomen dat dit droomland een democratisch niemandsland wordt?

Fokko Spoelstra tijdens de Statenvergadering van 7 juli 2021.

Als we naar de MTR en de Perspectiefnota kijken dan zijn we tevreden hoe de vertaling vanuit de Kadernota MTR naar de Perspectiefnota heeft plaatsgevonden. We hebben maar een paar opmerkingen die ik graag op een rijtje zet:

• Over motie 20M60: het is erg fijn dat het gelukt is om door te gaan met de druktemonitor. Alleen hebben we er nu twee van in Gelderland. Dat was nooit de opzet van onze motie. Het komt verwarrend op ons over. Het lijkt ons daarnaast ook verspilling van geld. Hoewel beide druktemonitoren nu in de lucht zijn hebben we nog geen antwoorden mogen ontvangen op onze vragen. We stellen beantwoording nog steeds op prijs, we nemen aan dat de druk op de druktemonitoren nu wel iets is afgenomen.
• Bij de Perspectiefnota werden een aantal moties aangenomen welke bij nadere uitwerking middelen gaan kosten. Dan heb ik het over bijvoorbeeld het Centrum voor Veiligheid en Digitalisering te Apeldoorn en de verkabeling. De uitwerking zien we wel bij de begroting, waarbij het voor ons belangrijker is dat de verkabeling slaagt dan dat iedere gemeente een even groot bedrag krijgt.
• De gedeputeerde stelt dat deze moties bekostigd moeten worden uit de €7 miljoen vrije ruimte van de €200 miljoen of anders moet Provinciale Staten maar aangeven waar geschrapt kan worden. Hiermee ligt de bal wel erg gemakkelijk bij ons. Als Provinciale Staten bezitten wij niet de kennis op de details en weten we niet wat er aan andere initiatieven besteedt gaat worden. Daarmee lijkt ons dit een gezamenlijke opgave, niet van Provinciale Staten alleen.
• We hebben vragen bij hoe we de lijst met initiatieven moeten duiden. Stemmen we er gelijk mee in of is de lijst een indicatie dat we de komende periode een voorstel mogen verwachten?
• De PvdA heeft tegen motie 21M28 gestemd. Deze motie over snelfietsroutes ging voor ons gevoeld over nieuwe routes terwijl bestaande routes nog niet eens zijn aangelegd. We vinden dat we eerst moeten afmaken waar we aan zijn begonnen voordat we nieuwe oppakken. Een van de genoemde routes is die van Epe naar Hattem. We nemen aan dat dit een doortrekking van de F50 van Apeldoorn naar Epe betreft, waardoor ook Zwolle binnen het bereik van een fiets komt. Uit de Kop van de Veluwe bereiken ons nu al signalen dat men hier zeer enthousiast over is. Er zijn zelfs al middelen voor gereserveerd. Eigenlijk is het alleen nog de vraag wie het projectleiderschap op zich neemt. Gegeven het feit dat het een plan betreft wat over meerdere gemeentegrenzen heen gaat lijkt het ons geen gek idee dat deze bal bij de provincie komt te liggen. We zijn dan ook benieuwd hoe de gedeputeerde hier tegenaan kijkt.

Tot slot: in deze stukken worden een aantal financiële noties gedeeld die weliswaar niet morgen, maar toch op middellange termijn ons als provincie gaan raken. Al die zaken bij elkaar leiden bij de PvdA tot het inzicht dat zelfs bij de provincie Gelderland de bomen niet meer tot in de hemel groeien. Dat we dus, willen we op de langere termijn niet in de knel komen, binnenkort integraal moeten nadenken over wat voor provincie we willen zijn en wat we vinden welke dingen we structureel moeten doen en welke incidenteel. Heel goed dat de gedeputeerden daar een samenhangend gesprek met Provinciale Staten over voorbereidt.

“Zelfs bij de provincie Gelderland groeien de bomen niet meer tot in de hemel.”

We hebben het vandaag gehad over een groot aantal zaken, vooral materiële, die er toe doen. Wat er werkelijk toe doet voor de PvdA is dat we in Gelderland in een vrije samenleving wonen en werken. Iedereen mag hier zijn wie diegene wenst te zijn.

Claudia de Breij zong: ‘Want ik mis je zo graag, ’t is oké als je gaat.’ In deze tekst zit een hele grote vorm van verbondenheid. En daar gaan we voor: verbondenheid. Een inclusieve samenleving!