PvdA Gelderland over de Begroting 2022

Het thema van deze begroting lijkt te zijn: doorpakken en afmaken wat al in gang is gezet. Wat ons betreft is dat precies wat we nodig hebben: handen uit de mouwen en, ondanks de coronacrisis, aan de slag!

Wat ons betreft geldt dat ook voor Den Haag en een nieuw kabinet. Er lijk dan nu eindelijk wellicht schot te zitten in de onderhandelingen, maar we zijn dan ook al zo’n driehonderd dagen onderweg. Op dit moment is alleen het coronavirus missionair. Alle andere grote uitdagingen waar we in Nederland voor staan worden door het zittende, demissionaire, kabinet vooruitgeschoven. En dat is slecht.

Het is slecht, omdat:

• Het klimaat nú vraagt om actie, actie, actie,
• Starters en anderen toch echt een betaalbaar dak boven hun hoofd nodig hebben en de woningcrisis ook schreeuwt om actie, actie, actie,
• De natuur om herstel vraagt en het stikstofprobleem aangepakt moet worden,
• Grote groepen Nederlanders last krijgen van energiearmoede,
• En zo kan ik nog wel even een tijdje doorgaan.

Maar dat is niet wat we vandaag in de Provinciale Staten bespreken, want dat is de Gelderse begroting voor 2022. Het is een begroting die bij de PvdA een dubbel gevoel oproept. Aan de ene kant is het een begroting die in omvang groter is dan ooit. Vermoedelijk wordt 2022 in dat opzicht echt een topjaar.

Aan de andere kant moeten we ons beseffen dat we dit vermoedelijk niet nog jarenlang kunnen volhouden. In een volgende bestuursperiode zou de begroting zomaar eens compacter kunnen zijn. Dit betekent dat we straks scherper moeten kiezen, integraler werken en slimmer onze rol nemen.

Ik neem je mee langs de lijnen die wij erg belangrijk vinden: wonen, werken en een gezonde leefomgeving. Ik sluit af met wat algemeen bestuurlijke en financiële opmerkingen.

Dat als aftrap voor mijn bijdrage.

Zoals u gewend bent bouw ik mijn betoog op langs de lijnen, wonen, werken en een gezonde leefomgeving om af te sluiten met wat algemeen bestuurlijke en financiële noties.

Wonen

Wonen, of beter het gebrek aan een goede woonruimte, is toch wel met stip het grote zorgpunt voor heel veel Gelderlanders. Bijna een groter zorgpunt dan het bestrijden van de pandemie. Wie ik ook spreek, op straat of bij de kapper; het gaat vrijwel altijd over de enorm gestegen huizenprijzen en het grote gebrek aan passende, betaalbare huizen. Of het nu voor de starter is, een politieman, onderwijzer of een oudere: allemaal hebben ze problemen met het vinden van een huis die ze kunnen betalen.

Prijzen stijgen met procenten tegelijk en de huren in de vrije sector stijgen vrolijk mee door een gebrek aan regulering. €700 per maand in de zak van een pandjesprins voor twintig vierkante meter aan woonruimte is tegenwoordig heel normaal. De Woonprotesten schieten niet voor niets als paddenstoelen uit de grond.

“De Woonprotesten schieten niet voor niets als paddenstoelen uit de grond.”

Verandering vanuit Den Haag is om verschillende redenen voorlopig ver te zoeken. We moeten dus als provincie op zoek naar manieren om zoveel mogelijk mensen een betaalbaar dak boven het hoofd te geven. Daar heeft Gedeputeerde Staten gelukkig al meerdere creatieve manieren voor gevonden:

• Via het Gelders Woonfonds, mits Provinciale Staten hier groen licht voor geeft, wordt het aantal betaalbare koopwoningen voor starters verdubbeld,
• Via doorstroommakelaars hopen we meer ouderen een passende woning te geven, waardoor een nieuwe woning beschikbaar komt voor een gezin,
• Met de uitwerking van de motie over innovatie krijgt conceptbouw meer voet aan de grond in onze provincie, waardoor we sneller woningen kunnen realiseren.

Er liggen ook nog uitdagingen waar nog wat meer aandacht nodig voor is. Naast de eerdergenoemde vraag naar woningen hebben we ook nog te maken met arbeidsmigranten en vluchtelingen die recht hebben op fatsoenlijke huisvesting. We zullen samen met gemeenten moeten zoeken naar passende oplossingen waar iedereen mee kan leven. Dat is misschien niet makkelijk, maar wel nodig. We hopen dat Gedeputeerde Staten snel in gesprek gaat met gemeenten om de taakstellingen voor statushouders te realiseren. Daar zullen creatieve oplossingen voor nodig zijn, omdat het vaste woningaanbod beperkt is.

Hoewel de PvdA vindt dat de provincie op de goede weg is wat betreft het woondossier, is er dus ook nog veel werk te verzetten. We doen het niet voor onszelf, maar voor al die mensen zonder woning.

Werken

Daar waar we aan het begin van de pandemie verwachtten dat we tegen het einde van de crisis te maken zouden hebben met een overschot aan arbeidskrachten, lijken we nu in een situatie te zitten waar een tekort is aan alles: aan containers, vrachtwagens, chauffeurs en geschoolde krachten. En toch blijven er in deze tijd ook nog mensen langs de kant staan, omdat hun kwaliteiten nog niet gezien worden.

Het blijft goed om als provincie in te zetten met een goed beleid op Onderwijs en Arbeidsmarkt, zodat mismatches weggenomen kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan ouderen en statushouders. Denk ook aan de recreatie- en toerismesector die het door deze pandemie ook behoorlijk zwaar heeft. Landelijk wordt er gepleit voor een Nationaal Transitiefonds om te zorgen dat de toeristische sector kan investeren in de uitdagen van de toekomst: betere spreiding, maar ook duurzamer. Wat ons betreft goed om als Gelderland te verkennen of we daarin mee kunnen. Waarom het wiel opnieuw uitvinden als we de reproductiewaarde van bestaande ideeën kunnen verhogen?

“Waarom het wiel opnieuw uitvinden als we de reproductiewaarde van bestaande ideeën kunnen verhogen?”

Drukte spreiden is om tal van redenen goed, niet in de laatste plaats om natuur te ontzien. We zijn zeker voorstander van de recreatiezonering. We gaan er daarbij wel vanuit dat de bezoekers de natuur gratis kunnen bezoeken. Dat een terreinbeherende organisatie geld vraagt aan de autobezitter ter bestrijding van de kosten voor parkeren vinden we niet vreemd.

Sturing van de bezoekers van onze fraaie Gelderland kan ook via een druktemonitor of drukteradar. Wat ons betreft is één van beiden genoeg voor 2022. En het is wat ons betreft prima als deze door de markt wordt opgepakt.

Een roversport, die voor de pandemie al fors in opkomst was en nu nog belangrijker is geworden, is digitale veiligheid. De fysieke diefstal heeft zich steeds meer verplaatst naar het internet. Daar moet de overheid dus ook een digitaal antwoord op hebben: nu en straks. We zijn blij dat de motie om het Centrum voor Veiligheid en Digitalisering van D66 en andere partijen, waaronder wij, heeft geleid tot het voorstel om €3 miljoen beschikbaar te stellen. Onze waarneming is dat dit centrum onlangs al bestuurlijk van start is gegaan en, als we de begroting definitief vaststellen, ook operationeel kan beginnen.

PvdA Gelderland heeft hoge verwachtingen als het gaat om het betrekken van alle opleidingsniveaus: van mbo tot en met het wetenschappelijk onderwijs, en met een doorlopende leerlijn. Dat betekent dat we als Gelderland straks weer een steentje bijdragen aan werkgelegenheid en een veiliger Gelderland én Nederland. Het is ook goed dat we een bijdrage leveren aan de strijd tegen ondermijning: inzetten op preventie via een StudentAlert, om maar eens een voorbeeld te noemen. Wellicht dat straks de festivals, wanneer deze weer van start kunnen gaan, een goede plek zijn om mensen te informeren en te waarschuwen. Immers: de drugsgebruiker zorgt voor het in stand houden van de productieketen. Voorlichting op een creatieve manier op een Gelders festival als Down The Rabbit Hole, zoiets ziet de PvdA wel zitten. Het zou eventueel zelfs kunnen op het inmiddels beroemde, en beruchte, Democratiefestival.

Wat nieuwe ontwikkelingen betreft: we hebben ook hoge verwachtingen van het Dutch Electronic Aviation Centre; het duurzame hart van Teuge. Ons bereiken signalen dat dit centrum, als we niet uitkijken, in zwaar weer zit. Dit lijkt ons niet de goede route om tot een duurzame luchtvaart en Teuge te komen. Hopelijk kan Gedeputeerde Staten ons geruststellen.

Tot slot wil ik bij dit thema, werken, kort stilstaan bij de Regio Arnhem-Nijmegen. Bij het vervolgvoorstel bij deze begroting zit een voorstel om €200.000 beschikbaar te stellen voor de procesondersteuning van het Economic Board. Ongetwijfeld goed bedoeld geld, maar de zinsnede in de begroting ‘de grote potentie van deze regio kan in onze ogen alleen ten volle worden benut als er in de regio goed wordt samengewerkt’ intrigeert ons. Is dat dan niet zo, of onvoldoende in de ogen van de gedeputeerde? Onderzoekers van de Rabobank hebben in ieder geval hun twijfels. Gaat dit beter worden met dit geld?

Gezonde leefomgeving

Onder de gezonde leefomgeving kunnen we veel scharen, maar we pakken er een paar zaken uit:

De uitwerking van onze motie over het ondergronds brengen van hoogspanningslijnen: Gedeputeerde Staten stelt voor om €2 miljoen beschikbaar te stellen in deze periode om de gemeenten die, in deze zelfde periode, ook daadwerkelijk aan de slag kunnen én gaan. Dus niet dit geld besteden aan haalbaarheidsstudies, want die tijd is voorbij. Dan is wat ons betreft het beschikbaar stellen van dit geld een goede zaak. Wanneer er meer nodig is dan zal dit, wat ons betreft, in een volgende bestuursperiode afgewogen moeten worden. Om dit in te kunnen kaderen hebben we samen met het CDA, en andere partijen, een motie geschreven.

Wat betreft de groene schoolpeinen, de regeling die we in 2018 zijn gestart; dit is een groot succes. Één op de drie schoolpleinen in Gelderland is vergroend, maar nu is het subsidiesaldo rood. De motie van D66 en anderen roept op om met een sobere vervolgregeling te komen: meer bijdrage en een lager maximum bedrag per plein. De PvdA vindt groene schoolpleinen ook in de kern van een soort testcasus van Gedeputeerde Staten, want hoe bereid ben je om integraal te programmeren? Wanneer groene schoolpleinen volledig betaald worden uit het potje voor klimaatadaptatie dan zal snel gezegd worden dat andere maatregelen effectief zijn, dat geldt ook voor biodiversiteit en sport. Gecombineerd is het echter toch wel een mooi en goed iets wat ons betreft. Kortom: gedeputeerden, laat zien dat integraal programmeren je menens is!

“Één op de drie schoolpleinen in Gelderland is vergroend, maar nu is het subsidiesaldo rood.”

Leefbaarheid betekent ook dat je je veilig voelt in je eigen omgeving. Of dit nu een stad is, of een dorp. Of je nu LHBTI bent of niet. We zien dat op scholen daar helaas nog vaak weinig aandacht voor is. Het COC kan de rol hierin goed oppakken. Zowel voor jong als voor oud-roze. Maar helaas kan het COC deze rol, door een gebrek aan middelen, niet overal in onze provincie goed oppakken. Daarom dienen we een motie in, samen met D66 en VVD, om de Gelderse COC’s te ondersteunen.

Leefbaarheid en veiligheid: er zijn een aantal moties aangekondigd die de (fiets)verkeersveiligheid meer centraal moet stellen of aanrijdingen met wild moeten verminderen. Deze steunen we van harte. PvdA Gelderland heeft net een Meldpunt Verkeersveiligheid geopend en ik kan zeggen: helaas loopt het storm. Het is goed om deze meldingen naast de big data en voorspellende algoritmes van de VVD te leggen zodat we samen onze provincie weer een stukje verkeersveiliger kunnen maken.

In een gezonde leefomgeving heb je ook de ruimte om te sporten. We kijken ernaar uit dat Gelderland in 2022 de plek wordt voor het WK Damesvolleybal. We hebben gezien dat er al mooie verbindingen door verschillende volleybalclubs gelegd worden om de sport in de breedte te stimuleren.

Fokko Spoelstra tijdens de behandeling van de Begroting 2022.

We moeten wel zorgen dat een gezonde leefomgeving ook gezond blijft. Dat houdt in dat wij als provincie de bedrijven die onder ons bevoegd gezag vallen voorzien van vergunningen die hinder verminderen en milieunormen respecteren. Te vaak horen we nog dat dingen niet helemaal goed gaan, zoals bij de ijzergieterij in Nijmegen en bij Parenco in Renkum. Hierin moeten echt stappen gezet worden om de situatie te verbeteren. Bij Parenco vragen we ons af hoelang het duurt om een nieuwe vergunning te verlenen. De omgeving wordt al jaren aan het lijntje gehouden, maar de Omgevingsdienst pakt in onze ogen niet door. Kan Gedeputeerde Staten dit proces versnellen? De omwonenden hebben er recht op om te weten waar ze aan toe zijn.

Klokkenluiders melden dat er voor de vergunningverlening achterstanden zijn in het werk bij de Omgevingsdiensten. Dat is kwalijk, want dan wordt er gewerkt met inadequate vergunningen. Een vergunning is echt meer dan een loos papiertje: het is een license to operate, en die moet dus kloppen. We horen dan ook graag hoe Gedeputeerde Staten toezicht houdt op het werk dat de Omgevingsdiensten doen namens de provincie.

Een gezonde leefomgeving betekent wat ons betreft ook een vrije leefomgeving. Het is goed om ons te realiseren dat na 75 jaar vrijheid, waar we in Gelderland echt een groots programma voor in gedachten hadden, het zo 2024 is: het jaar waarin we vieren dat de oorlog 80 jaar achter de rug is. Het zou goed zijn dat Gedeputeerde Staten hier tijdig over nadenkt, ook in budgettaire zin.

“Een gezonde leefomgeving betekent wat ons betreft ook een vrije leefomgeving.”

Bestuur en financiën

Tot slot nog een paar woorden over het bestuur en de financiën.

Integraal programmeren is, zoals we al stelden bij de groene schoolpleinen, een goede zaak, maar het blijft wel zoeken hoe we dit gaan doen. Al vinden we wel dat dit de weg is die we moeten gaan.

We moeten de komende tijd echt serieus werk maken van het voorsorteren op een bestuursperiode met minder middelen: wat zijn volgens ons de structurele uitgaven, en wat de incidentele? Wij hebben hier ideeën over, maar het lijkt ons het allerbeste van die ideeën om hier een zorgvuldig proces voor in te richten.

“We moeten de komende tijd echt serieus werk maken van het voorsorteren op een bestuursperiode met minder middelen: wat zijn volgens ons de structurele uitgaven, en wat de incidentele?”

Wat betreft de grondwateronttrekkingsbelasting: die stellen we nu binnen de wettelijke kaders vast en is in feite laag voor de grote onttrekkers. €13 per 1000 kubieke meter water, waarbij de eerste 100.000 kuub gratis is. We denken erover om met een initiatief te komen die de grote onttrekkers stimuleert om zuiniger met grondwater om te gaan, want nu is het eigenlijk for free. Dit terwijl we als provincie miljoenen moeten investeren om de voorraden op peil te houden.

Nu we het toch over water hebben: er worden voorbereidingen getroffen om bij de waterschappen af te komen van het systeem met geborgde zetels. In de aanloop hierheen is het wat ons betreft een goede zaak om het aantal geborgde zetels alvast zo klein mogelijk te maken, dit vanwege de democratische legitimiteit. We steunen dus de motie van de Partij voor de Dieren.

We zijn blij dat de commissie-Huijbregts onderzoek doet naar partnerschap in bestuur. Dit als gevolg op de aanbeveling voor het wederkerig bestuur: het is goed om te verkennen hoe we als provincie Gelderland een betere partner kunnen zijn voor andere overheden, bedrijven en inwoners. Het woord bestuurscultuur laat ik maar even niet vallen. Maar het onderzoek sluit naadloos aan op het thema van deze coalitie: samen voor Gelderland!