Spreektekst Statenlid Mujde Palavan, 25 november
Als laatste spreker is mij gevraagd iets te zeggen over de instrumenten die we in de politiek én samenleving kunnen gebruiken om geweld tegen vrouwen terug te dringen. Het motto ‘Veilig, overal en altijd’, is ambitieus. Maar je moet tenslotte ergens beginnen.
Mannen en vrouwen zijn verschillend. Dat is een feit. Maar dat we daarbij ook gelijkwaardig zijn, is vaak niet vanzelfsprekend. En de reden dat wij hier vandaag bijeen zijn.
In Nederland zijn de afgelopen 100 jaar grote stappen gezet om de gelijkwaardigheid tussen vrouwen en mannen te bevorderen. Internationaal en historisch gezien, staan we er redelijk goed voor. Dankzij de inspanningen van vele vrouwen en mannen. Inspanningen die we ook moeten blijven plegen.
Geweld tegen vrouwen is een schande die onze samenleving ondermijnt. Zowel het aantal verkrachtingen als het aantal aanrandingen, is de laatste tien jaar weer bijna verdubbeld. Vrouwen voelen zich vaak onveilig. In hun eigen stad en vaak zelfs in hun eigen huis. En schaamte en zwijgen helpen niet om het probleem hoger op de agenda te krijgen.
Geweld tegen vrouwen kan leiden tot femicide: het doden van vrouwen omdat zij vrouw zijn. Ook in het veilige Nederland, waar moord en doodslag relatief weinig voorkomen. Als in Nederland een vrouw omkomt door moord of doodslag, is de dader in 80% van de gevallen haar (ex) partner of haar eigen familie. Ook als we kijken naar de aantallen meldingen van geweld door (ex) partners en bijvoorbeeld eerwraak, zien we opnieuw dat vrouwen in grote meerderheid slachtoffer zijn.
Na deze korte duiding, ga ik nu in op wat we in de politiek en de samenleving kunnen doen om het geweld tegen vrouwen terug te dringen. De rol van politiek en samenleving, zijn daarbij niet los van elkaar te zien. Het probleem vraagt een brede aanpak en een zeer lange adem. Dat kunnen we alleen samen tot een goed einde brengen!
We kijken al snel naar de overheid en de rechtspraak. En die kan inderdaad strenge regelgeving lanceren. Regels volhardend handhaven. Die wet- en regelgeving blijft echter een kunstmatig kader om een samenleving, waar binnen een cultuuromslag nodig is. Bij de wortels. Daarom zou het grondwettelijk recht om gelijkwaardig te mogen zijn, niet alleen als een recht benoemd moeten worden maar ook als een expliciete dagelijkse opdracht aan allen die in Nederland verblijven. Dat besef lijkt soms te ontbreken.
Ten tweede zijn veilige plekken nodig voor slachtoffers om hun verhaal te delen. Zonder schaamte of angst voor repercussies. De overheid en de samenleving moeten op hun beurt steun en bescherming bieden aan vertrouwenspersonen en organisaties die onderdak, begeleiding en belangenbehartiging bieden aan slachtoffers.
De overheid moet zorgen voor objectieve tellingen en publicatie van de cijfers over geweld tegen vrouwen. Voortdurend! De slachtoffers zijn geen cijfers en laten zich niet optellen. Maar getallen maken het probleem en de trends wel zichtbaar. Zodat tijdig en gericht kan worden bijgestuurd. En de maatschappij zich ook van het probleem bewust is en bewust blijft.
De inrichting van de openbare ruimte met oog voor veiligheid, is een ander (en wel heel praktisch) aandachtspunt waarbij overheden een bewuste rol spelen. Zo ook de volkshuisvesting. Maak wijken gevarieerder. Voorkom getto-vorming, waar de regels van de samenleving een eigen leven kunnen gaan leiden. Geef vrouwen ook meer nadrukkelijk een rol in die processen.
Geef als overheid en samenleving speciale aandacht aan gesloten delen van de samenleving. De gesloten bolwerken, waar taboes ongemerkt voorrang kunnen krijgen. Delen van de samenleving waar soms andere regels gelden. Uit traditie, overtuiging of gemak. Steeds op onvermoede plaatsen, tot het te laat is.
De bewustwording rond ongelijkwaardigheid en geweld tegen vrouwen moet ook worden vergroot. Via Orange the World bijvoorbeeld. Maar in de eerste plaats thuis en op school. Door u en mij. Richt het onderwijs en de maatschappij zo in, dat breed begrepen wordt dat “verschillend” en “gelijkwaardig” géén tegenstelling zijn. Voer gesprekken. Met elkaar, maar vooral ook in onze rol als opvoeders van onze eigen zonen en dochters. Hun cultuur is de cultuur die wij hen geven. Vaders en moeders, leer je dochters grenzen te trekken en te bewaken. En leer je zonen om die grenzen te respecteren. Toon ze dat de kracht van een man niet wordt gemeten aan zijn vermogen om te domineren, maar aan zijn vermogen om te beschermen en te verheffen.
Spreek je uit als je onrecht ziet of hoort, want stilte moedigt de daders aan. Sta samen met hen die lijden, want solidariteit is een kracht die de machtigste onderdrukkers omver kan werpen.
En tenslotte de hardnekkigste drempel. Dat de meeste mannen, af en toe, wat moeite hebben om zich te verplaatsen in de belevingswereld van vrouwen, kennen we allemáál wel. Meestal is het onschuldig, sneu of grappig zelfs. Maar als het gaat om ernstige vormen van geweld tegen vrouwen, kan datzelfde gebrek ook leiden tot victim blaming, wegkijken, niet ingrijpen als het moet en het vergeten van de eigen grenzen. Mannen weten best dat zij veel minder vaak slachtoffer zijn van seksueel geweld. Maar de impact is voor mannen en vrouwen niet zo verschillend. Hoe effectief zal het zijn voor de veiligheid van vrouwen, als een man eens aan andere mannen uitlegt hoe hij omgaat met de gevolgen van misbruik? Hoe schaamte en taboes hem het zwijgen opleggen. Hoe die ene ervaring hem levenslang van binnenuit kapot maakte?
Doe wat je kunt, waar je bent, met wat je hebt. En vergeet niet dat ware moed niet de afwezigheid van angst is, maar de vastberadenheid om in het aangezicht ervan te handelen.
