6 februari 2014

Stijn Verbruggen: "Landelijke politici van harte welkom bij gemeenteraadsverkiezingen"

Landelijke partijen moeten niet meer meedoen aan raadsverkiezingen, schreef Peter van der Heiden op 1 februari op de opiniepagina van De Gelderlander. Of anders moeten de landelijke kopstukken zich volgens hem zeer terughoudend opstellen: ‘geen Samsom, Rutte, Roemer, Pechtold of Buma in de campagnes dus’. Eerder vond de Nijmeegse burgemeester Bruls ‘verbodsborden aan de gemeentegrens met een gebiedsverbod voor landelijke politici’ nog net te ver gaan, maar riep hij de politieke partijen wel op om geen landelijke kopstukken in te zetten tijdens de gemeenteraadscampagne.

Gemeenteraadsverkiezingen zouden over het lokale beleid moeten gaan. Dat ben ik zonder meer eens met Van der Heiden en Bruls. De praktijk is echter weerbarstiger. Hoeveel mensen volgen de lokale politiek, kunnen de namen van raadsleden noemen en weten ook nog waar ze voor staan? Dat zijn er bedroevend weinig. In kleinere gemeenten waar iedereen elkaar kent en een paar lokale partijen de dienst uitmaken, benadert men die ideale wereld van Van der Heiden. Maar de trend is dat dergelijke kleine gemeenten de komende tijd gaan verdwijnen. Met alle nieuwe taken voor gemeenten is een zekere schaalgrootte noodzakelijk om voldoende professioneel en efficiënt te kunnen werken. In de groter wordende gemeenten komt de gemeenteraad eigenlijk steeds ‘verder’ van de gemiddelde burger te staan.

Om de lokale politiek goed te kunnen volgen, moet een kiezer behoorlijk wat moeite doen. Voor de landelijke politiek geldt bijna het omgekeerde (dagelijks aandacht in kranten en op televisie). Het is dus niet zo vreemd dat veel kiezers ook bij de gemeenteraadsverkiezingen stemmen op basis van de stand van zaken in de landelijke politiek. Natuurlijk is dat jammer en verre van ideaal voor de lokale democratie. Als raadslid baalde ik daar ook van. Tegelijkertijd is het wel te begrijpen. Het is naïef om te denken dat partijen dat eenvoudig kunnen veranderen. Van der Heiden bepleit dat landelijke partijen niet meer meedoen aan gemeenteraadsverkiezingen. Het zou mij niet verbazen als het opkomstpercentage bij lokale verkiezingen dan alleen maar afneemt. Want voor het deel van de kiezers dat nu nog gaat stemmen om de onvrede of tevredenheid over het huidige kabinet te uiten, vervalt dan de voornaamste motivatie om überhaupt naar de stembus te gaan.

Stel dat je op basis van het voorstel van Van der Heiden het stelsel opnieuw inricht en begint met alleen lokale partijen: dan ontstaat na verloop van tijd uiteraard de situatie dat er in verschillende gemeenten partijen ontstaat die erg op elkaar lijken. ‘Groene’ partijen, ‘sociale’ partijen, ‘ondernemers’-partijen. En na een tijdje gaan die partijen met elkaar samenwerken, want samen sta je sterker, kun je van elkaar leren, en ga zo maar door. Die nieuwe samenwerkingsverbanden willen hun invloed dan ook provinciaal en landelijk niveau gaan aanwenden. Binnen de kortste keren ontstaat via deze route alsnog het partijenstelsel dat we nu kennen.

Met de ‘echte’ lokale partijen zelf gebeurt dat op dit moment al! De onafhankelijke (dus niet-landelijke) partijen die meedoen aan Provinciale Statenverkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen hebben zich voor de Eerste Kamerverkiezingen verenigd in de Onafhankelijke Senaatsfractie. En juist deze club is vorige week met een landelijke campagne gestart om kiezers op te roepen bij de komende raadsverkiezingen op een lokale partij te stemmen.

Los van mijn analyse dat het niets oplost als landelijke partijen niet meer meedoen aan gemeenteraadsverkiezingen, is het ook om een andere reden een heel slecht plan. Een partij die op alle schaalniveaus (gemeenteraad, provincie, Tweede Kamer, Europees Parlement) vertegenwoordigd is, kan ingewikkelde vraagstukken veel effectiever aanpakken. Als gemeenteraadslid heb ik regelmatig meegemaakt dat ik me vastbeet in een lokaal probleem, waarbij dan uiteindelijk een landelijke regel of keuze het grootste knelpunt bleek te zijn. Dan was een telefoontje of mailtje naar de Tweede Kamerfractie van mijn partij voldoende om het landelijk aan de orde gesteld te krijgen. De lokale fracties van de landelijke partijen zijn de oren en ogen van Samsom, Rutte, Roemer, Pechtold en Buma. Wat mij betreft zijn zij van harte welkom om samen met hun lokale raadsleden in gesprek te gaan met de kiezers in mijn gemeente!

Stijn Verbruggen was gemeenteraadslid in Nijmegen (2006-2012) en is bij de komende verkiezingen lijstduwer voor de PvdA.